Mình có 1 thử thách với bản thân: chạy 10km vào cuối tuần sau.
Mình đã lên 1 kế hoạch cực kỳ chi tiết, thời gian tập, từng bài tập, đi kèm với đó là chế độ ăn phù hợp để giúp mình có năng lượng đầy đủ để hoàn thành thử thách + giảm thêm vài kg sau một thời gian tập tành chăm chỉ.
Kế hoạch của mình trông như này:
9-13/10: Chạy và đi bộ nhanh, tăng nền sức khoẻ: Mỗi ngày 3-4km, tốc độ nhẹ nhàng, xen kẽ chạy và đi bộ.
14-21/10: Tăng dần cự ly và ổn định nhịp thở khi chạy: Tăng lên 5km, chạy thử 1 buổi chạy dài hơn 7-8km.
22-26/10: Chạy nhẹ, giữ sức, chuẩn bị cho race day.
Đi kèm với lịch chạy là chế độ ăn uống. Mình lên kế hoạch tăng đạm, giảm đường, ưu tiên các món giúp giữ cơ, tận dụng giai đoạn này để vừa chạy vừa đốt mỡ.
Một kế hoạch tuyệt vời, cho một mục tiêu tuyệt vờiii.
Và, hôm nay, 16/10, mình đang ngồi trước màn hình với 1 cốc Ô long sữa 30 đường, 70 đá, tăng 30% trà.
Đây là cốc trà sữa thứ 3 của tuần
Đôi giày chạy thì vẫn nằm im trong tủ
Và, CHƯA MỘT KI LÔ MÉT NÀO trong kế hoạch trên được hoàn thành :D
Thú thật, mình đang vừa gõ những dòng này vừa cười.
Mình biết rõ nếu muốn giảm cân, muốn khoẻ mạnh, muốn hoàn thành thử thách chạy bộ một cách … lành lặn, mình cần tập.
Nhưng biết, không có nghĩa là làm được.
Mình cũng thế, bạn cũng vậy, và … các em bé của chúng mình cũng y hệt.
Gần đây, mình nhận được khá nhiều những tâm sự của các mẹ:
Chị đã dặn con rất nhiều lần về việc rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Con nhắc đi nhắc lại được, nhưng 10 lần thì 5 lần quên, 5 lần qua quýt cho xong
Chị đã hướng dẫn con về góc bình tĩnh, về những điều được làm khi tức giận. Con thuộc bài lắm, nhưng cứ lúc nào bắt đầu tức gì là quên sạch.
Chị học thuộc bài rồi á Tú, mà nãy con chạy vèo cái ra cửa chị quên hết bài. Chị quát con, chị vừa giận, vừa sợ, con khóc quá trời mà chị cũng rối quá.
Thú thật, đọc xong mình chỉ thấy thương.
Tất cả những tâm sự đó chỉ cho mình thấy:
Các mẹ đã thật sự rất cố gắng
Các con cũng … thật sự rất cố gắng.
Đôi bên cùng nỗ lực, hà cớ làm sao mà vẫn xôi hỏng bỏng không?
Vẫn 1 bên ôm đầu bất lực, 1 bên khóc oa oa cũng vì … bất lực?
Câu trả lời nằm ở chỗ: “biết không có nghĩa là làm được”.
4 tuần vừa rồi, chúng mình đã đi qua các câu chuyện về hành vi, về lòng tin, về thời điểm can thiệp, và cả nỗi sợ phụ thuộc,...
Sự thật là, kể cả khi bạn có làm đúng mọi “kỹ thuật”, đáp ứng đủ các “tiêu chí”, thì … vẫn không có gì đảm bảo 100% con sẽ hết khóc, mẹ sẽ thành siêu nhân xử lý ổn thoả mọi tình huống.
Vì khi mẹ biết, mẹ có thể sẽ làm được!
Nhưng dù con đã biết, chưa chắc con đã làm được!
Và đó là điểm khập khiễng mà nhiều ba mẹ dễ bỏ qua: cứ nghĩ rằng con “đã biết” thì con phải làm được như người lớn.
Có một cụm từ nói về khoảng cách này, đó là “knowing - doing gap” - khoảng cách giữa kiến thức và hành động. Chúng mình có thể biết được, đọc được rất nhiều điều tốt, nhưng làm được nó lại là một câu chuyện khác.
Với người lớn, khoảng cách giữa biết và làm có thể bị ảnh hưởng bởi:
Thói quen: Mình quen uống trà sữa hơn uống nước lọc, trà sữa theo mình từ ngày học đại học rồi. Để bỏ nó thật sự là khó.
Rào cản tâm lý sợ hãi và trì hoãn:
Hôm nay mình đã quá mệt rồi, mình cần truyền trà sữa.
Tối qua mình đã hết sức trông con, nay mình cần được “chữa lành”.
Thôi mai kiêng, ăn bữa nay mai ta lại tịnh.
Đây đơn giản là 3 câu nói vừa xuất hiện trong đầu mình trước khi mình nhấc máy order ly trà sữa sáng nay thôi đấy!
Môi trường không khuyến khích thay đổi: Nhà mình ở khu mà vừa bước ra khỏi cửa sẽ có ít nhất 3 quán mời gọi, ngồi yên trong nhà cũng sẽ có các em ship trà sữa tận cửa… Cám dỗ khắp nơi nơi.
Thiếu hệ thống hỗ trợ và cơ hội thực hành: Hơn tất thảy, xung quanh mình là những người bạn, người chị em tốt, những người cực hiểu mình và hiểu sở thích của mình, chỉ đợi mình sơ sảy là: “Nàoo, chị đã quần quật suốt rồi, Ô long sữa Phê La 30 đường 70 đá trân châu ô long nhé, em mời” :)
Đến thánh cũng chẳng cai được huhu
Đó là mình - một người trưởng thành, với một bộ não đã phát triển hoàn thiện, với thói quen phản tư và ghi nhận suy nghĩ, cảm xúc cùng kỹ năng giao tiếp đã tương đối thành thạo.
Vậy mà khoảng cách giữa “biết” và “làm” nó còn như bờ bên này với bờ bên kia Đại Tây Dương vậy.
Còn với các bé, khoảng cách giữa biết và làm còn khó hơn vì:
Bộ não con phát triển chưa hoàn thiện: Các nhiệm vụ như:
Kiểm soát hành vi
Ghi nhớ thứ tự
Lập kế hoạch
Xử lý cảm xúc...
được đảm nhiệm bởi vùng thuỳ não trước trán.
Thuỳ này là vùng phát triển MUỘN NHẤT trên não bộ con người, và phải đến 25 tuổi nó mới hoàn thiện.
Điều đó có nghĩa là:
Con có thể biết là cần làm việc A rồi mới đến việc B, nhưng đến khúc thực hành là .. không làm được, vì phần não chịu trách nhiệm cho việc lập kế hoạch chưa phát triển hoàn thiện.
Con có thể biết cần phải đứng cạnh mẹ, nhưng ngoài cửa có cái xe nhìn thú vị quá → con chạy ùa ra luôn, vì phần não chịu trách nhiệm cho việc kiểm soát cảm xúc còn chưa phát triển hoàn thiện.
Con có thể nhắc đi nhắc lại với mẹ rằng: đi học phải tập trung, không được nói chuyện,... nhưng đón con về cô vẫn kể “ở lớp như tổ buôn mẹ ạ”. Lý do vì… có thể đang nhẩm đi nhẩm lại mẹ dặn “không được nói chuyện … hông được nói chuyện … hông được nói chuyện … nói chuyện…”. 😂 nhẩm 3 lần là chữ “không” rơi mất, và … câu chuyện lại được tuôn ra.
Tóm lại, khoảng cách giữa biết và làm được ở trẻ, đa số phản ánh sự phát triển chưa hoàn thiện của não bộ, đặc biệt là các cơ chế điều hành của vùng thuỳ não trước trán.
Không phải con cố tình làm mẹ tức điên đâu, não con chưa đủ hoàn thiện để làm mẹ hài lòng được thui ạ.
Và tin vui là… những kỹ năng này hoàn toàn có thể được rèn luyện dần.
Bằng cách nào?
Có 3 “chân trụ” giúp con rút ngắn khoảng cách giữa biết và làm:
(Lặp lại + thực hành)x100^100000000
Ghi nhận hành vi tích cực
Tạo môi trường hỗ trợ thói quen tốt
(Lặp lại + thực hành)x100^100000000
Đây là nguyên tắc vàng. Và gần như… không có đường tắt.
Bạn có thể:
Kể lại cùng một mẩu chuyện mỗi ngày theo cách mới
Chơi trò “ông cảnh sát kiểm tra tay” mỗi sáng
Dán lời nhắc rửa tay cạnh bàn ăn, bồn rửa mặt, tay nắm cửa
Đóng kịch hoặc chơi con rối để cùng con “diễn tập lại” tình huống thường ngày
Kiến thức + thực hành → thành kỹ năng
Kỹ năng + lặp lại → thành phản xạ
Ghi nhận hành vi tích cực:
Ai cũng thích được khen, được ghi nhận. Ba mẹ có thể tận dụng hiểu biết đó để “đãi cát tìm vàng”, tìm ra những lúc con làm được đúng theo yêu cầu để ghi nhận và khen ngợi con.
Bạn có thể:
Khen con nồng nhiệt ở lần thứ 10 nhớ rửa tay (sau 9 lần quên).
Khen con “biết tự lau nước” dù vẫn làm đổ 5 lần trước đó
Khen con biết giơ tay trả lời – dù 5 hôm trước vẫn nói chuyện giữa giờ
Mỗi lần ghi nhận, là một lần con nhận ra: “À, mình làm thế này đúng nè. Làm tiếp thôi!”
Tạo môi trường hỗ trợ thói quen tốt
Môi trường đó cần là một nơi con cảm thấy an toàn, và cũng là nơi nuôi dưỡng những hành vi tốt lặp đi lặp lại để thành 1 thói quen.
An toàn:
Bạn nhớ mô hình vòng tròn an tâm mình đã nhắc đi nhắc lại không?
Hãy xây dựng 1 môi trường như vậy với con. Để con yên tâm có 1 nơi an toàn để “sạc” lại năng lượng, và cũng đủ tự tin để từ đó đi ra khám phá.
Hỗ trợ:
Nếu là thói quen rửa tay: Hãy hỗ trợ bằng cách làm gương, dán cùng con các reminder ở nhà vệ sinh, nhờ cả nhà cùng ghi nhận nếu con nhớ.
Nếu là thói quen dọn đồ: Bạn có thể hỗ trợ bằng cách giúp con chia nhỏ nhiệm vụ (ví dụ: cất sách trước, rồi đến gấp quần áo…), tạo trò chơi “thi xem ai cất nhanh hơn”, chia mỗi ngày 1 việc.
Nếu là thói quen chia sẻ, tâm sự cùng các thành viên trong gia đình: Hãy hỗ trợ con bằng cách chủ động làm mẫu bằng cách kể chuyện cá nhân trong ngày (“Hôm nay mẹ vui vì được khen nè”), sau đó gợi mở nhẹ “Con có gì muốn kể với mẹ không?”
Và… nếu bạn cũng đang mong muốn đưa bản thân từ một người mẹ biết - thành một người dám làm và làm được việc nuôi con không đòn roi. Mình tin rằng các chương trình của mình có thể giúp bạn:
Bạn cũng có thể tham gia cộng đồng trên Facebook của mình ở group Kỷ luật thích cực, và subscribe bản tin này để theo dõi những chia sẻ tiếp theo từ mình nhé.
Cảm ơn bạn đã đọc đến dòng này. Có lẽ bạn cũng đang đi trên hành trình rút ngắn khoảng cách “biết → làm” của chính mình.
Chậm và thật.
Không hoàn hảo và vẫn kiên trì mỗi ngày.
Không dễ và cũng rất xứng đáng.
Mình gõ dòng này sau khi đã rít hết ly trà sữa của hôm nay rồi.
Giờ thì xỏ giày, đi chạy đâyyy!!!.
Thương mến,
Cẩm Tú
Kỷ luật thích cực