3 câu nói làm con bất an khi chuyển trường (và 3 câu thay thế hiệu quả hơn)
Chỉ một thay đổi nhỏ trong lời tạm biệt, con đã vui vẻ bước vào lớp
Như mình có kể với bạn trong bài viết lần trước, khoảnh khắc con khóc nấc lên trong tay cô và giơ 2 tay chới với gọi "Mẹ!!! Con muốn mẹ!!! Con sợ!!!", điều mình muốn làm nhất là lao vào ôm con và bế con ngay lập tức quay về Klover!
Nhưng hôm ấy là ngày đầu tiên con đến trường mới, ngày mà cả nhà đã chuẩn bị tinh thần rất lâu.
Vậy nên, dù tim thắt lại, hai vợ chồng vẫn nắm tay nhau quay lưng đi, để lại con giữa lớp học mới. Tiếng con vẫn văng vẳng sau lưng, mình thấy tai mình nóng ran, bàn tay ướt mồ hôi. Trong đầu là một mớ câu hỏi lặp đi lặp lại:
Mình có đang làm đúng không?
Con sẽ vượt qua được không?
Mình có thể làm gì để giúp con ngay lúc này?
Mình quay sang hỏi chồng - người có tính cách giống con nhất nhà:
Anh ơi, nếu anh là con bây giờ, anh sẽ cảm thấy thế nào?
Chồng mình băn khoăn một chút rồi bảo:
Nếu là anh, anh cũng sẽ thấy sợ phết. Đang từ 1 môi trường rất nhỏ bé, an toàn sang 1 môi trường lớn hơn, xung quanh toàn thầy cô và bạn mới,... hoang mang phết, lo nữa. Anh nghĩ mấy ngày này sẽ là một thử thách lớn với con và với cả nhà mình đấy.
Nghe xong, mình chợt hiểu:
Con đang thực sự sợ hãi, và mình thì lại an ủi sai cách.
Những câu nói nghe có vẻ đúng… nhưng lại sai trong khoảnh khắc tạm biệt
Trước khi quay lưng đi, mình đã nói với con:
“Bình tĩnh đi con, mẹ ở đây với con.”
“Mạnh mẽ lên, con làm được.”
“Con yên tâm nhé, trường này cũng rất vui mà.”
Nghe thì hợp lý. Nhưng với con lúc đó…
“Bình tĩnh đi con, mẹ ở đây với con.”
Con biết rõ mẹ sẽ rời đi ngay sau đó. Tín hiệu “mẹ ở đây” mâu thuẫn với thực tế “mẹ sắp đi”, khiến hệ thần kinh con càng không đoán được điều gì sẽ xảy ra. Trẻ nhỏ rất nhạy cảm với sự nhất quán; khi cảm nhận sự không nhất quán, não con kích hoạt chế độ báo động.
“Mạnh mẽ lên, con làm được.”
Ngay sau câu đầu tiên đã gây báo động, yêu cầu “mạnh mẽ” trở thành áp lực. Con đang yếu ớt, run rẩy, chỉ muốn mẹ. “Mạnh mẽ” lúc đó là một chiếc áo quá rộng → con không mặc vừa.
“Trường này cũng vui mà.”
Khi cơ thể con đang run lên vì sợ, “vui” là thứ xa vời. Nó giống như bảo một người đang mắc kẹt trong bão rằng “sau bão trời quang, đẹp lắm” → họ đơn giản là không thể cảm nhận được.
Kết quả: Cơn lũ cảm xúc cuồn cuộn kéo đến, con “bật nắp”, và chới với tìm cái “phao cứu sinh” an toàn nhất là mẹ.
Bốn nhu cầu cốt lõi trong những thay đổi lớn
Lúc này, mình nhớ lại “bản đồ” từng giúp mình trong nhiều khủng hoảng: Vòng tròn an tâm - Circle of Security Parenting.
“Circle of Security Parenting” là một mô hình được phát triển dựa trên 50 năm nghiên cứu về thuyết gắn bó. Mô hình này giải thích rằng, khi ở trong những sự thay đổi lớn, con sẽ cảm thấy an toàn hơn khi có 1 nơi trú ẩn an toàn, giúp con đáp ứng các nhu cầu:
Được chào đón dù con đang nước mắt nhạt nhoà.
Được sắp xếp lại cảm xúc: Giúp con gọi tên và điều chỉnh cảm xúc.
Được dỗ dành, an ủi: Để con cảm thấy được yêu thương và được chấp nhận.
Được bảo vệ: Để con biết có ai đó luôn ở bên, giữ an toàn cho con.
Chỉ khi 4 nhu cầu này được đáp ứng, con mới cảm thấy đủ an toàn để khám phá môi trường mới, thử thách mới.
Từ lý thuyết đến thực tế gia đình mình
Khi hiểu ra điều này, mình nhận thấy rõ: nếu không chủ động đáp ứng đủ 4 nhu cầu đó trong từng khoảnh khắc chia tay, con sẽ quanh quẩn lâu hơn ở trạng thái cảnh giác, còn mình thì sẽ tiếp tục bối rối, loay hoay. Từ đó, mình đã ngồi lại, xem lại mình đã làm chưa tốt ở đâu và lên một kế hoạch cụ thể, từng bước trước - trong và sau lúc tạm biệt, để con luôn cảm thấy an toàn ngay cả khi mẹ không ở bên.
Kế hoạch gồm:
Trước: Ghi nhận cảm xúc của con khi rời xa bố mẹ, giúp con nhận diện và gọi tên, sắp xếp lại những cảm xúc đó. Song song với đó là trao đổi cùng cô giáo phụ trách lớp con để cô hiểu và đồng hành cùng mẹ hỗ trợ con.
Trước và trong: Cùng con chuẩn bị những cách để con cảm thấy đủ an toàn khi ở trường và làm đúng theo cách đó
Sau: Ghi nhận sự cố gắng của con sau mỗi ngày, và đặc biệt đào sâu vào đồng hành với cảm xúc của con những ngày đầu ở môi trường mới.
Và … xong kế hoạch thì làm thôi.
CHIỀU VỀ NGÀY ĐẦU TIÊN: Mình đón con sớm, đưa con đến góc con thích nhất trong khu nhà và tâm sự:
Sáng nay, khi chia tay nhau, mẹ thấy con khóc. Mẹ nghĩ là chúng mình đã chưa chuẩn bị đủ kỹ lưỡng cho sự thay đổi này. Giờ mình sẽ nói chuyện kỹ hơn, con nhé.
Ngày mai con sẽ đến trường mới. Con có thể sẽ hơi lo lắng, hơi hồi hộp và có thể hơi sợ khi chào mẹ ra về. Điều đó bình thường lắm con ạ.
Lúc đến trường, mẹ sẽ ôm con một cái thật chặt, sau đó cô giáo sẽ đón con. Khi con ở trường, con được an toàn bên cạnh các cô. Các cô sẽ chăm sóc, yêu thương con. Chiều mẹ sẽ đến đón con sớm.
Vì sao nó hiệu quả: đoạn hội thoại trên ghi nhận, gọi tên cảm xúc của con, đưa ra một lộ trình với thứ tự các hoạt động rõ ràng, để con biết được sẽ có những gì xảy ra, và đảm bảo con hiểu con luôn được an toàn.
LÚC TẠM BIỆT NHỮNG NGÀY SAU: Thay vì những câu cũ, mình áp dụng cách nói mới:
Thay vì “Bình tĩnh, mẹ ở đây”
→ “Mẹ thấy con vừa hào hứng vừa lo lắng một chút. Mẹ sẽ dắt tay con để con yên tâm nhé.”
Vì sao nó hiệu quả: Câu này vừa ghi nhận cả hai mặt cảm xúc (hào hứng + lo lắng), vừa kèm một hành động cụ thể (“dắt tay”) để não con nhận tín hiệu an toàn qua tiếp xúc cơ thể. Con sẽ không cần “tự” bình tĩnh, mà được mẹ đồng hành ổn định cảm xúc ngay lúc đó.
Thay vì “Mạnh mẽ lên”
→ “Mẹ tin con làm được, và nếu cần gì, cô sẽ giúp con nhé.”
Vì sao nó hiệu quả: Niềm tin của mẹ trao cho con là một “liều thuốc” tự tin, nhưng đồng thời câu này cũng mở ra một “kênh an toàn” thứ hai - cô giáo, Mình đổi cách nói này để con biết ngoài mẹ, ở trường vẫn có người sẵn sàng bảo vệ và hỗ trợ con. Điều này đáp ứng cùng lúc nhu cầu được tin tưởng và được bảo vệ.
Thay vì “Trường này vui lắm”
→ “Mỗi trường có những điều đặc biệt riêng. Con khám phá xem có gì hay kể mẹ nha.”
Vì sao nó hiệu quả: Mình đã không áp đặt cảm xúc “vui” khi con chưa sẵn sàng, mà kích hoạt bản năng tò mò - một động lực tự nhiên để con vượt qua sợ hãi. Từ vai “nạn nhân” của thay đổi, con chuyển sang vai “nhà thám hiểm” chủ động.
KHI ĐÓN CON VỀ:
Thay vì "Con có khóc không? Hôm nay ở lớp con có ngoan không?"
→ "Ngày hôm nay ở trường của con có những cảm xúc gì nhỉ, kể mẹ nghe vớiii!”.
(Đương nhiên, luôn đi kèm với một cái ôm thật chặt khi em bé chạy ùa vào lòng mẹ)
Vì sao nó hiệu quả: Điều mình muốn tập trung nhất vào sau một ngày xa mẹ của con, là cảm giác được chào đón và xoa dịu với 1 cái ôm thật chặt, là cảm xúc của con trong suốt 1 ngày dù nó là vui hay buồn để 2 mẹ con cùng sắp xếp lại. Dù có vui hay buồn, có cười tươi hay khóc ướt nhẹp cả 2 mắt, con vẫn luôn được chào đón ở lớp và ở nhà.
Khi những câu mới này được sử dụng, cùng với sự đồng hành của cô giáo, mỗi câu đều chạm vào ít nhất một trong 4 nhu cầu cốt lõi:
Được chào đón: Cô đón và ôm con lúc ở trường, mẹ đón và ôm con khi về nhà.
Sắp xếp cảm xúc: Gọi tên, công nhận cảm xúc con.
Dỗ dành, an ủi: Tiếp xúc cơ thể, lời nói dịu dàng.
Bảo vệ: Đảm bảo luôn có người chăm sóc an toàn cho con cả ở trường và ở nhà.
Và kết quả:
Ngày đầu tiên sau thay đổi, con miêu tả cảm xúc 1 ngày là “hào hộp” - một từ em bé mới sáng tạo ra, là combo của “hào hứng” và “hồi hộp”.
Ngày tiếp theo, con kể líu lo về những điều khác biệt giữa trường mới và Klover
Ngày sau đó nữa, con đề nghị mẹ vẽ 1 hình trái tim lên tay con để con biết mẹ luôn ở cạnh con. Mình đã “hào phóng” vẽ luôn chân dung cả gia đình và 3 trái tim lận. Con đến lớp cực vui vẻ và tự hào chạy đến khoe ngay với các cô.
Cuối tuần đầu tiên đi học, con đã cười tươi cùng các bạn, hào hứng với các hoạt động trên lớp, và tuần sau đó là không còn giọt nước mắt nào khi đến lớp nữa rồi :D
Hết 2 tuần đầu tiên, khi con thật sự đã quen, mình mới thở phào.
Một sự thay đổi lớn đúng nghĩa với cả gia đình, và nhờ tấm bản đồ vòng tròn an tâm, chúng mình lại xuất sắc vượt qua một cách đầy ngoạn mục. Thử thách đó không khiến chúng mình gục ngã hay hoang mang quá nhiều, nó đã thật sự là một cơ hội để cả nhà sát lại gần nhau hơn.
Một bài học lớn nhất mà hành trình chuyển trường này đã giúp mình một lần nữa nhận ra và khắc thật sâu: Các hành vi của con không phải là vấn đề, nó là phần nổi của tảng băng chìm của những nhu cầu con chưa nói được thành lời.
Càng ngày, mình càng tin:
Nhút nhát không phải do con yếu đuối
Rụt rè không phải do con thiếu hoà đồng
Tự tin không hoàn toàn là một bản năng trời sinh mà là một kỹ năng ba mẹ có thể đồng hành, hỗ trợ con xây dựng
Mình sẽ chia sẻ thêm trong bài viết tới, hẹn gặp bạn nhé!
Nếu bạn cũng từng bối rối khi con gặp thay đổi lớn, hoặc muốn chia sẻ tình huống khó khăn mà bạn đang cần hỗ trợ, hãy reply email này. Mình luôn đọc và phản hồi từng email của các mẹ.
Thương mến,
Cẩm Tú
Kỷ luật thích cực