Con không nghe lời – có phải vì mẹ chưa đủ nghiêm?
Không. Có 05 lý do khoa học nhẹ nhàng hơn nhiều
“Con tao thế nào í, chiều đi học về, cứ lúc nào mẹ cất lời lên bảo làm gì là tự dưng như điếc vậy…”
Đó là tâm sự đứa bạn thân bức xúc kêu với mình bên ly trà sữa vào 1 ngày 2 đứa trốn con đi gặp nhau.
Và mình đoán rằng, nếu bạn đang đọc dòng này, bạn cũng đã từng thấy cảnh ấy trong chính ngôi nhà của bạn:
Con đang tô màu hoặc chơi đồ chơi, mẹ đứng cách vài bước gọi tới lần thứ ba mới ngước lên ngơ ngác.
Hoặc có những lúc, con dán mắt vào TV, quay đầu về phía mẹ là một kỳ tích… nhưng chỉ giữ được vài giây, rồi lại quay đi.
Thế là mẹ bắt đầu bực. Mẹ nhắc lại. Mẹ quát lên. Rồi mẹ tự hỏi: “Mẹ nói thế mà con vẫn không nghe à?”
Nhưng nếu dừng lại một nhịp, có thể mẹ sẽ nhận ra… có khi nào con không nghe lời, đơn giản vì con không nghe thấy?
Nghe có vẻ vô lý. Nhưng thực ra, rất thuyết phục nếu ta hiểu thêm về cách bộ não của con đang phát triển.
5 lý do thường gặp khiến con không nghe lời
Khi mình bắt đầu đồng hành cùng các phụ huynh trong chương trình “28 ngày Mẹ nói – Con nghe”, câu hỏi phổ biến nhất luôn là: “Tại sao con không chịu nghe lời mẹ?”.
Và sau khi cùng các gia đình gỡ từng nút thắt, nhìn nhận lại từng tình huống, mình nhận ra: lý do không chỉ có một. Mà thường đến từ một (hoặc nhiều) trong 5 điều sau:
Con thực sự không “nghe thấy” lời mẹ - do não bộ đang tập trung ở việc khác (chơi, xem TV, vẽ…)
Cảm xúc trong con quá mạnh - khiến não không mở “kênh tiếp nhận thông tin” từ mẹ.
Con thấy mình không được tôn trọng - bị yêu cầu, bị sai bảo liên tục mà không được lựa chọn.
Những gì mẹ yêu cầu thực sự quá khó so với khả năng và nhịp phát triển của con.
Cách mẹ giao tiếp tạo cảm giác tiêu cực khiến con tự động đóng “kênh hợp tác”.
Hôm nay, mình muốn mời mẹ đi sâu vào lý do đầu tiên, cũng là lý do thường gặp nhất, hay bị hiểu lầm nhất: Con thật sự không nghe thấy mẹ.
Selective listening - khi não con tự động “mute” tiếng mẹ
Selective Listening - Nghe có chọn lọc - là một cơ chế sinh học hoàn toàn tự nhiên. Não bộ của con, đặc biệt trong giai đoạn từ mầm non đến tiểu học, có xu hướng tự động bỏ qua những âm thanh mà nó cho là không quan trọng hoặc không cấp thiết, để tập trung toàn lực vào một hoạt động chính đang diễn ra.
Nếu lúc đó con đang xây mô hình lego, đang xem hoạt hình yêu thích, hoặc đang tô một bức tranh đầy cảm hứng – thì lời mẹ nói từ phòng bếp, thậm chí dù chỉ cách vài bước chân, cũng dễ dàng bị xếp vào nhóm “âm thanh nền”, “tiếng ồn trắng,... Túm lại - âm thanh không quan trọng. Và không quan trọng thì…con tự động “mute” (bỏ qua) nó đi để tập trung làm cái khác.
Nó không phải là sự chống đối. Nó đơn giản là: bộ não của con đang “bận”, con chưa kịp chuyển sang “chương trình” mẹ muốn mở.
Để dễ hình dung hơn, bạn hãy tưởng tượng não con như một chiếc iPhone 5
Chiếc điện thoại này có thể chạy tốt với một vài app cơ bản như chụp ảnh, gọi điện, nhắn tin.
Nhưng nếu bạn cài đặt thêm:
Tiktok (thông tin thị giác)
Spotify (âm thanh từ TV)
Canva (hoạt động tô màu)
Zoom (tiếng mẹ gọi)
Facebook, Insta, Threads (các kích thích khác trong không gian)
Và bật tất cả các app đó cùng một lúc.
Kết quả là gì?
Đương nhiên: Máy đơ!
Cũng giống như con – đang hoạt động hết công suất ở một tác vụ chính, thì thêm một yêu cầu từ mẹ sẽ khiến hệ thống quá tải. Mẹ thì thấy “con không nghe lời”, nhưng thật ra não con chưa có đủ khả năng để xử lý thêm những thông tin ấy.
Sự phát triển không đồng bộ của các cơ quan trong cơ thể
Có một thực tế là thính giác của trẻ phát triển rất sớm - con có thể nghe tốt từ 6 tháng tuổi, thậm chí sớm hơn cả thị giác. Nhưng não bộ - bộ phận xử lý thông tin - lại chưa phát triển kịp với khả năng tiếp nhận của tai:
Thính giác của con phát triển rất sớm – từ khi còn trong bụng mẹ, tai con đã nghe được giọng nói.
Nhưng não bộ – nơi xử lý thông tin và ra quyết định – lại phát triển chậm hơn nhiều.
Theo Tiến sĩ Adele Diamond (ĐH British Columbia), chức năng chuyển đổi chú ý (cognitive flexibility) chỉ phát triển mạnh sau 7 tuổi.
→ Điều đó có nghĩa là: trẻ mầm non chưa thể “đang chơi → nghe lời mẹ → thực hiện” nhanh như người lớn mong đợi.
Tiếng ồn nền – “kẻ thù” thầm lặng của việc lắng nghe
Năm 2011, một nghiên cứu đã được công bố về khả năng nghe của trẻ trong môi trường có nhiều tác động làm “nền”.
Các nhà nghiên cứu đã cho trẻ dưới 10 tuổi nghe và nhắc lại các từ trong môi trường có tiếng ồn nền như:
Tiếng tủ lạnh chạy
Tiếng máy lạnh
Tiếng TV rè rè
Tiếng máy rửa bát
Kết quả? Các bé gặp cực kỳ nhiều khó khăn với nhiệm vụ này.
Ôi, tiếng ồn trắng còn khiến sự tập trung bị phân tán như vậy, thử hỏi, nếu nhà đang bật TV, điện thoại phát nhạc, mẹ vừa nói vừa bày biện trong bếp, thì tiếng mẹ có cơ hội nào để lọt qua được bộ lọc quá tải của não con không?
Giống như việc bạn đang phải đeo tai nghe sếp giao deadline qua zoom ở giữa concert Anh trai vượt ngàn chông gai day 6 vậy!
Kết quả là: KHÔNG NGHE ĐƯỢC GÌ!
Vậy, ba mẹ có thể làm gì?
Tắt bớt tiếng nền trước khi gọi con
Hãy thử gọi con sau khi tắt TV. Hoặc tạm dừng tiếng nhạc. Môi trường yên tĩnh giúp lời mẹ “nổi bật” và có cơ hội được xử lý đúng chỗ.Giao tiếp bằng cả cơ thể
Thay vì gọi to từ xa, hãy đi tới gần, chạm nhẹ vào vai con, ngồi xuống ngang tầm mắt và nói: “Con ơi, mẹ muốn con lắng nghe điều này.” Sự hiện diện vật lý giúp đánh thức sự chú ý tốt hơn nhiều so với lời nói đơn thuần.
Khi mẹ hiểu, mẹ nhẹ lòng, và con cũng nhẹ nhàng nghe hơn
Chỉ cần hiểu rằng con không cố tình bơ mẹ, mẹ sẽ thoát khỏi cảm giác “mình đang thất bại trong việc dạy con”. Và khi mẹ không tức giận, con cũng không cần bật chế độ “phòng thủ” – và mối quan hệ giữa hai mẹ con sẽ không cần đi qua vòng lặp: mẹ nói – con không nghe – mẹ bực – con phản kháng – mẹ ân hận.
Nếu mẹ muốn bắt đầu thay đổi – từ những điều nhỏ nhất…
Chương trình “28 ngày Mẹ nói – Con nghe” là nơi mỗi ngày bạn chỉ cần thử một hành động nhỏ – từ cách gọi con, đến cách tạo không gian yên tĩnh, đến cách đặt tay lên vai con đúng lúc.
Một mẹ từng viết cho mình sau tuần đầu tiên rằng:
"Chị cứ nghĩ phải học nhiều lắm mới thay đổi được, không ngờ chỉ cần đơn giản như cô Tú nói.”
Nếu mẹ cũng muốn trải nghiệm sự chuyển mình nho nhỏ mà dễ chịu ấy – hành trình 28 ngày sẽ đón mẹ bất cứ khi nào mẹ sẵn sàng.
👉Bạn có thể đăng ký tham gia nhóm đồng hành tại đây
Chúng mình vẫn giữ nhóm nhỏ để được đồng hành gần gũi hơn.
Thương mến,
Cẩm Tú